Zdarza się, że już po rozpoczęciu korzystania z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy wychowawczego pracownik ma potrzebę przerwania tych urlopów. Choćby z powodu ciąży w ich trakcie (i chęci otrzymania płatnego zwolnienia lekarskiego). Czy każdy urlop można przerwać? I czy wymaga to spełnienia dodatkowych warunków? Oraz co się dzieje z resztą danego urlopu? O tym dowiecie się z niniejszego teksty.

Urlop macierzyński

Każda pracownica może zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego pod dwoma warunkami: 

1. pracownica musi po porodzie wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego; do okresu tego nie wlicza się zatem urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przed datą porodu, o ile z tej możliwości kobieta korzystała; 
2. z reszty niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego skorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu osobistego sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Wymaganie, iż pracownica może zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego tylko wówczas, gdy skorzysta z niej pracownik – ojciec wychowujący dziecko lub opiekę nad dzieckiem przejmie ubezpieczony – ojciec dziecka, który w tym celu przerwie działalność zarobkową, oznacza, że urlop macierzyński nie podlega skróceniu z woli pracownicy, a jedynie gdy – na warunkach wskazanych w przepisie – postanowią tak oboje rodzice dziecka. 

Należy przy tym podkreślić, że w przepisie mowa jest o ojcu dziecka w rozumieniu prawa rodzinnego, który zajmuje się dzieckiem (wychowuje je). Jeśli ojciec dziecka go nie wychowuje, to pracownica nie może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego. 

Uwypuklenia wymaga również, że w tym trybie podstawowym warunkiem przyznania urlopu macierzyńskiego dla ojca jest posiadanie prawa do tego rodzaju urlopu przez matkę dziecka. Jeżeli matce dziecka nie przysługuje urlop macierzyński, bo nie ma statusu pracownika, to pracownikowi – ojcu dziecka również nie można udzielić tego urlopu w trybie omawianego artykułu. 

 

Urlop rodzicielski

 

O tym, w jaki sposób pracownica może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego decyduje to, kiedy pracownica o ten urlop wnioskowała.

Jeśli wnioskowała o urlop nie później niż 21 dni po porodzie (wnioskowanie o całość urlopu) pracownica rezygnuje z korzystania z urlopu rodzicielskiego i wraca do pracy (ubezpieczona – matka dziecka rezygnuje z pobierania zasiłku macierzyńskiego i podejmuje aktywność zawodową) składając stosowny wniosek z wyprzedzeniem co najmniej 21 dni przed wskazaną w nim datą przystąpienia do pracy. Rezygnacja może dotyczyć całości lub części urlopu (zasiłku
macierzyńskiego). Złożony w tej sprawie wniosek jest wiążący dla pracodawcy, zarówno co do faktu rezygnacji, jak i chwili powrotu do pracy.

W przypadku gdy pracownica rezygnuje z całości lub części urlopu, należy przyjąć, że pracownik – ojciec dziecka winien rozpocząć korzystanie z urlopu bezpośrednio po wykorzystaniu przez matkę urlopu macierzyńskiego, a z kolei, dzieląc się tym urlopem, rodzice mogą dokonać jego podziału najwyżej na 4 części przypadające bezpośrednio jedna po drugiej, przy czym każda wykorzystana część urlopu powinna być wielokrotnością tygodnia. Poszczególne części urlopu nie mogą być krótsze niż 8 tygodni z wyjątkiem przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, gdy pierwsza część urlopu winna trwać co najmniej 6 tygodni; drugi wyjątek dotyczy przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest krótsza niż 8 tygodni.

Z kolei jeśli pracownica wnioskowała o urlop rodzicielski dopiero pod koniec urlopu macierzyńskiego (na 21 dni przed rozpoczęciem rodzicielskiego) to rezygnacja z korzystania z urlopu rodzicielskiego, a także z jego części, wymaga zgody pracodawcy. Pracodawca decyduje wówczas o terminie podjęcia pracy przez pracownika. 

Przepisy nie wskazują, jakie są skutki rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego, a konkretnie, czy rezygnacja ta powoduje, że niewykorzystana na jej skutek część urlopu rodzicielskiego przepada. Rozwiązując ten problem, wobec braku odmiennych uregulowań, można przyjąć, że jeżeli pracownik wykorzystuje urlop rodzicielski w częściach, to rezygnacja obejmuje tylko tę część urlopu, z której pracownik aktualnie korzysta. Nie wyklucza to zatem skorzystania przez niego ponownie z urlopu rodzicielskiego, tyle że w wymiarze pomniejszonym o okres objęty rezygnacją.

Odpowiednio rzutuje to na możliwość wykorzystania pozostałej części urlopu rodzicielskiego przez drugiego małżonka. Przykładowo zatem jeżeli matka, która urodziła jedno dziecko przy jednym porodzie (wymiar urlopu wynosi 32 tygodnie), po wykorzystaniu pierwszej część tego urlopu w wymiarze 9 tygodni, złożyła drugi wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego na okres 10 tygodni i po 6 tygodniach (mimo że przepis stanowi, że w tym przypadku część urlopu nie może być krótsza niż 8 tygodni) za zgodą pracodawcy zrezygnowała z korzystania z tego urlopu, to ona lub ojciec dziecka mogą jeszcze wykorzystać tylko 15 tygodni tego urlopu i mogą to uczynić łącznie maksymalnie w dwóch częściach.

Urlop wychowawczy

 

Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego: 

1. w każdym czasie – za zgodą pracodawcy; 
2. po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Tutaj rozwiązanie prawne jest proste. W dowolnym momencie pracownik może podjąć decyzję o rezygnacji z urlopu i wrócić do pracy, przy czym za zgoda pracodawcy może to zrobić nawet z dnia na dzień, a bez jego zgody musi upłynąć 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o skróceniu urlopu do dnia powrotu do pracy. 

Pracodawca nie może w tym drugim przypadku odmówić dopuszczenia pracownicy do pracy, bo jest tym oświadczeniem (wnioskiem) związany. 

Sytuacja nauczycieli

 

W odniesieniu do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego sytuacja nauczycieli jest tożsama z pozostałymi pracownikami. Różnica pojawia się przy rezygnacji z urlopu wychowawczego. 

Nauczyciel może zrezygnować z udzielonego mu urlopu wychowawczego: 

1) w każdym czasie – za zgodą organu udzielającego urlopu; 

2) z początkiem roku szkolnego – po uprzednim zawiadomieniu organu udzielającego urlopu, co najmniej na 3 miesiące przed zamierzonym terminem podjęcia pracy.

Termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien więc przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego; w takim przypadku termin udzielonego urlopu ulega odpowiedniemu skróceniu, a na wniosek nauczyciela – odpowiedniemu przedłużeniu.

Wskazana regulacja odnosi się zarówno do nauczycieli zatrudnionych w placówkach feryjnych oraz w placówkach nieferyjnych. Oznacza to, że urlop wychowawczy nauczyciela powinien zakończyć się 31 sierpnia. Urlop wychowawczy nie może się kończyć w trakcie trwania roku szkolnego. Jeśli we wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego został wskazany inny termin zakończenia urlopu wychowawczego – urlop wychowawczy ulega odpowiedniemu skróceniu, tak, by nauczyciel zakończył urlop w dniu poprzedzającym rozpoczęcie roku szkolnego. Natomiast przedłużenie urlopu wychowawczego (tak, by nauczyciel wrócił do pracy z początkiem roku szkolnego) możliwe jest tylko na wniosek nauczyciela. Zasad tych nie stosuje się, jeśli wymiar udzielonego urlopu wychowawczego nie przekracza jednego miesiąca. 

Możliwe jest oczywiście zakończenie urlopu wychowawczego w każdym czasie ale jedynie za zgodą organu prowadzącego.