Urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski jest zwolnieniem od pracy o charakterze dobrowolnym, przysługującym w wymiarze do 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, oraz do 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Wskazany wymiar urlopu przysługuje obojgu rodzicom dziecka łącznie, a więc matce i ojcu, przy czym ustawodawca uformował możliwość wykorzystania tego świadczenia przez oboje rodziców w sposób elastyczny. Urlop ten może zostać bowiem wykorzystany wyłącznie przez jednego z rodziców, ale mogą też z niego korzystać jednocześnie – w tym drugim przypadku czas korzystania z urlopu liczy się oddzielnie dla każdego z nich, przy czym łączny czas korzystania z urlopu przez oboje rodziców nie może przekroczyć 32 lub 34 tygodni.

 

 

Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego może być złożony w dwóch terminach:

– pracownica może nie później niż 21 dni po porodzie złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego. Wniosek musi dotyczyć pełnego wymiaru tego urlopu, przy czym złożenie go nie wyklucza, aby pracownica mogła skorzystać w późniejszym terminie tylko z jego części, dzieląc się tym urlopem z pracownikiem – ojcem dziecka lub rezygnując z jego części na rzecz ubezpieczonego – ojca dziecka, który w tym czasie zaopiekuje

–    jeśli matka dziecka nie złoży wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w terminie wskazanym wyżej, to oboje rodzice mogą to uczynić w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka lub ubezpieczonego – ojca dziecka.

Jeśli chodzi o warunki korzystania z urlopu rodzicielskiego, to można je uporządkować w następującej kolejności:

1) z urlopu tego można skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia;

2) udzielany jest bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego (pobieranego przez ubezpieczonych niebędących pracownikami);

3) może być wykorzystany w całości lub w częściach;

4) w przypadku dzielenia urlopu na części nie może być ich więcej niż cztery i przypadać powinny bezpośrednio jedna po drugiej; ponieważ na równi z uprawnieniem do korzystania z przedmiotowego urlopu rodzicielskiego prawodawca traktuje pobieranie przez ubezpieczonych zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, okresy korzystania z urlopu rodzicielskiego mogą być wymieniane z okresami pobierania zasiłku – i w tym przypadku także kolejne okresy powinny następować bezpośrednio jeden po drugim;

5) w przypadku dzielenia urlopu na części każda z nich powinna trwać co najmniej 8 tygodni; wyjątki od tej reguły dotyczą pierwszej części urlopu (6 tygodni, jeżeli przy porodzie urodzone zostało jedno dziecko, lub 3 tygodnie, w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie) oraz sytuacji, gdy do wykorzystania zostało mniej niż 8 tygodni urlopu;

6) od zasady, że poszczególne części urlopu powinny następować bezpośrednio jedna po drugiej, ustawodawca dopuszcza wyjątek, zgodnie z którym można uczynić przerwę w korzystaniu z urlopu rodzicielskiego i wykorzystać nie więcej niż 16 tygodni tego urlopu po okresie przerwy; wykorzystanie urlopu powinno nastąpić w ramach wskazanego wyżej okresu sześcioletniego; konsekwencją skorzystania z tej możliwości będzie jednak pomniejszenie liczby przysługujących części urlopu wychowawczego.

 

Ustawodawca nie reguluje sytuacji, gdy niektóre części takiego urlopu rodzice będą chcieli wykorzystać jednocześnie – czy oboje powinni zatem rozpocząć korzystanie z tego urlopu bezpośrednio po zakończeniu przez jedno z nich korzystania z urlopu macierzyńskiego, czy też warunek zostanie spełniony, jeśli jedno z rodziców rozpocznie korzystanie z urlopu rodzicielskiego w tym terminie (tj. bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub części urlopu rodzicielskiego), a drugie rozpocznie korzystanie w dowolnym momencie. Zważywszy na okoliczności ewentualnego wspólnego korzystania przez oboje rodziców z tego urlopu, to drugie rozwiązanie należy uznać za racjonalniejsze.

 

 

Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy jest zwolnieniem od obowiązku świadczenia pracy udzielanym pracownikom w celu sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem w czasie kilku pierwszych lat jego życia. Celem urlopu wychowawczego jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Powoduje on czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika, zaś po stronie pracodawcy obowiązku zatrudniania go i świadczenia wynagrodzenia

 

Uprawnionymi do urlopu wychowawczego są pracownicy będący rodzicami lub opiekunami dziecka. Ustawodawca nie różnicuje w tym zakresie kobiet i mężczyzn, przyznając im równe prawo do korzystania z tego urlopu. Warunkiem skorzystania z urlopu jest pozostawanie w stosunku pracy; jeśli oboje rodzice (opiekunowie) są pracownikami, winni uzgodnić między sobą, które z nich z urlopu skorzysta. Jeśli jeden z rodziców (opiekunów) jest zatrudniony, tylko jemu to uprawnienie przysługuje. Prawo do skorzystania z tego urlopu nie jest zależne od niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzica niepracującego.

Prawo do urlopu wychowawczego nabywa pracownik, który był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy – do stażu tego wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia, bez względu na przerwy między nimi, rodzaj stosunku pracy czy rodzaj umowy o pracę, a także bez względu na sposób ustania stosunku pracy. Z prawa tego można jednak skorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia – po upływie tego terminu prawo to wygasa.

Urlopu wychowawczego udziela się wyłącznie w czasie trwania stosunku pracy. Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy (przy czym jeden rodzic może wykorzystać jedynie 35 miesięcy). W przypadku umów terminowych urlop udzielony może być na okres nie dłuższy niż do rozwiązania takiej umowy na skutek upływu czasu jej trwania. Zaś w przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności prawnej zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, urlopu udziela się na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonanej czynności

 

Ustawodawca dopuszcza podział urlopu wychowawczego na części, których jednak nie może być więcej niż pięć. Zważywszy że rodzice dziecka mogą dzielić urlop wychowawczy na części i wykorzystywać go u różnych pracodawców, konieczne będzie załączenie do wniosku stosownych informacji dotyczących dotychczasowego stanu wykorzystania urlopu – bez takich informacji trudno byłoby tym urlopem zarządzać.

 

Realizacja prawa do urlopu wychowawczego zależy wyłącznie od woli pracownika, który w tym celu powinien skierować do pracodawcy odpowiedni wniosek. Wniosek taki powinien być złożony na piśmie w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika złożony w terminie – jeśli natomiast pracownik we wniosku wskazał wcześniejszy termin rozpoczęcia korzystania z urlopu, pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku. Pracownik ma też prawo wycofać swój wniosek w sprawie urlopu wychowawczego, składając pracodawcy na piśmie stosowne oświadczenie nie później jednak niż na 7 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia korzystania z urlopu.

Złożenie wniosku we właściwej formie przez osobę posiadającą prawo do omawianego urlopu zobowiązuje pracodawcę do jego udzielenia. Z przepisów Kodeksu pracy wynika, że powinnością tą jest on związany aż do wyczerpania pięciu wniosków w odniesieniu do urlopu w celu opieki nad danym dzieckiem – przy czym kolejne wnioski rodziców (opiekunów) niezależnie od tego, czy są zatrudnieni przez jednego czy przez wielu pracodawców, należy sumować.

Podobnie jak w przypadku urlopu rodzicielskiego, także z urlopu wychowawczego oboje rodzice (opiekunowie) dziecka mogą korzystać jednocześnie; łączny wymiar urlopu nie może wówczas przekraczać 36 miesięcy. Rodzice (opiekunowie) mogą jednocześnie korzystać z urlopu w różnych fazach jego trwania.