Od 1 styczna bieżącego roku obowiązują w Polsce przepisy tak zwanego Polskiego ładu. Ustawa ta w znaczący sposób zmieniła podejście do zatrudniania pracowników na czarno, przerzucając odpowiedzialność za takie działanie na pracodawcę.
Pracodawca, który zatrudnia osobę bez potwierdzenia na piśmie rodzaju zawartej umowy i jej warunków lub nie ujawnia przychodów pracownika właściwym organom państwowym:
- zapłaci podatek od nieujawnionego wynagrodzenia;
- zapłaci dodatkowy podatek od przychodów równych minimalnemu wynagrodzeniu za pracę za każdy miesiąc nielegalnego zatrudnienia niezależnie od tego czy faktycznie i w jakiej wysokości wypłacał wynagrodzenie;
- nie zaliczy poniesionych wydatków z tego tytułu do kosztów uzyskania przychodów;
- będzie odpowiadał za zobowiązania z tytułu składek pracownika;
- poniesie odpowiedzialność karnoskarbową.
Nielegalnie zatrudniony pracownik:
- nie zapłaci podatku od dochodów z tytułu nielegalnego zatrudnienia ani od zaniżonych zarobków;
- nie będzie finansował składek na ubezpieczenia społeczne od ujawnionego wynagrodzenia;
- będzie miał prawo korzystać z opieki zdrowotnej i świadczeń z ubezpieczeń społecznych (emerytur, rent i zasiłków).
Czy jest nielegalne zatrudnienie?
Nielegalne zatrudnienie oznacza zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków. Wobec tego sankcje będą groziły pracodawcy, który powierza pracę;
– nie potwierdzając na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków,
– nie zgłaszając osoby zatrudnionej do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
– nie pobierając podatku od uzyskanych przez pracownika przychodów albo pobierając go w kwocie niższej od należnej.
Zgodnie z prawem umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie, a zawarcie umowy o pracę powinno poprzedzać nawiązanie stosunku pracy. W umowie o pracę należy wskazać strony umowy, określić jej rodzaj, datę jej zawarcia jak i termin rozpoczęcia pracy oraz warunki pracy i płacy, w szczególności miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę, wymiar czasu pracy.
Co prawda brak zachowania formy pisemnej nie czyni umowy o pracę nieważną, co oznacza, że umowa ustna także jest dla stron wiążąca. Do zawarcia umowy o pracę może dojść wobec tego także w sposób dorozumiany, jeżeli pracownik – za milczącą zgodą zakładu pracy – wykonuje pracę podporządkowaną
Jednakże nowe regulacje prawne zakładają, że brak umowy o pracę lub pisemnego potwierdzenia umożliwia inspektorom pracy stwierdzanie nielegalnego zatrudniania pracowników w każdym przypadku, gdy w razie kontroli okaże się, że praca w ramach stosunku pracy jest wykonywana przez osoby, z którymi uprzednio nie zawarto pisemnych umów o pracę ani którym uprzednio nie wydano pisemnego potwierdzenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Wspomnieć należy, że nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy organy kontrolujące zaliczą do nielegalnego zatrudnienia także przypadki, w których została zawarta umowa cywilnoprawna np. umowa zlecenia, pomimo iż warunki wykonywania pracy na podstawie tej umowy mogą wskazywać, że strony łączy stosunek pracy. Takie ryzyko bez wątpienia istnieje.
Aby uniknąć problemów, warto już teraz dokonać analizy zawartych umów cywilnoprawnych, aby wyeliminować takie, w których praca faktycznie świadczona jest w warunkach stosunku pracy.
Przepisy dotyczące sankcji nakładanych na podmiot zatrudniający mają zastosowanie do przypadków nielegalnego zatrudnienia oraz przypadków nieujawniania właściwym organom części wynagrodzenia ze stosunku pracy, które wystąpią od dnia 1.01.2022 r..
Chcąc uniknąć sankcji pracodawcy powinni jak najszybciej podpisać z pracownikami umowy o pracę i rozpocząć rozliczanie przychodów uzyskiwanych przez pracowników zgodnie z obowiązującymi przepisami.
