W sytuacji gdy występuje sprzeczność między przepisami prawa pracy a postanowieniami umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy. Zastosowanie ma zasada uprzywilejowania pracownika.
Zgodnie z tą zasadą postanowienia korzystniejsze dla pracownika niż przepisy prawa pracy są ważne. Jeżeli są one mniej korzystne, automatycznie zastępują je przepisy prawa pracy.

 

Ocena postanowień umowy

 

Ocena, czy postanowienia umowy są korzystniejsze dla pracownika, dokonywana jest na podstawie obiektywnych kryteriów według stanu z dnia zawarcia umowy. Może ona być bezsporna, np. jeżeli wynagrodzenie pracownika określone w umowie jest wyższe niż w przepisach płacowych. 

Ocena korzystności postanowienia umowy dla pracownika może jednakże być utrudniona, co następuje zwłaszcza wtedy, gdy wymaga ona uwzględnienia warunków społeczno-gospodarczych z dnia zawierania umowy. W sytuacji znacznego bezrobocia postanowienia umów chroniące trwałość stosunku pracy z reguły należy uznać za korzystniejsze dla pracownika.

 

Nie tylko do umowy o pracę

 

Omawiany artykuł odnosi się wprost tylko do zdarzeń prawnych, z których powstaje stosunek pracy. Ma on jednakże zastosowanie także do innych umów związanych ze stosunkiem pracy, a również do jednostronnych czynności pracodawcy. Dotyczy to w szczególności umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej. Przykładem jednostronnej czynności pracodawcy może być jego oświadczenie o udzieleniu pracownikowi dłuższego urlopu niż wynikający z jego uprawnień.

 

Nieważność postanowień mniej korzystnych

Jeśli postanowienia umów i innych aktów prawa wewnętrznego są mniej korzystne niż przepisy prawda ogólnego – powoduje to skutek w postaci nieważności postanowień aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku mniej korzystnych niż przepisy prawa pracy.
Nieważność nie odnosi się do całości aktów kreujących stosunek pracy, a jedynie do mniej korzystnych niż przepisy prawa pracy postanowień tych aktów.
W miejsce nieważnych zapisów umowy czy aktów prawa wewnętrznego wchodzą automatycznie zapisy kodeksu pracy (czy innego aktu prawa) regulujące daną kwestię.